تماس دائم با بیماری و بهبودی

قدم دهم “ما به تهیه ترازنامه شخصی خود ادامه دادیم و هر گاه در اشتباه بودیم سریعاً به آن اقرار کردیم. ”
بهبودی در معتادان گمنام به معنای آموختن روش زندگی است. به کار گرفتن اصول روحانی نه قدم پیشین در زندگی، به ما این فرصت را می دهد با خود و دیگران در صلح و آرامش زندگی کنیم. ارزیابی خود، رویارویی با نواقص اخلاقی خود و قبول مسئولیت خطاهای خود، همگی عوامل مهم و حساسی برای اجرای اصول روحانی در زندگی هستند. با کارکرد قدم دهم، هر روز بیشتر از عواطف و وضعیت روانی و روحانی خود آگاهی پیدا می کنیم. هر چه بیشتر در کارکرد این قدم پیشرفت میکنیم، در می یابیم که دیدگاه ما نسبت به مسائل نه تنها تغییر یافته، بلکه به مراتب سنجیده تر و عمیق تر شده است.
برخی از ما قدم چهارم را به یاد می آوریم و از خود میپرسیم پس از کارکرد این قدم چرا باید قدم دهم را بردارم؟ فکر می کنیم تمام اشتباهات گذشته خود را طی کارکرد قدمهای قبلی تصحیح کردهایم و از آنجا که قصد نداریم آن اشتباهات را بار دیگر تکرار کنیم، پس چه لزومی دارد که با چنین جدیتی خود را مورد سنجش قرار دهیم؟ قدم دهم به نظر اکثر ما خستهکننده است. این قدم اقدام مشقت باری است که می توان آن را به طور کلی نادیده گرفت. لیکن باید به رشد خود ادامه دهیم و قدم دهم به ما برای تداوم این امر کمک میکند. با آنکه به طور پی در پی به قدمهای قبلی باز خواهیم گشت، ولی قدم دهم به نوع متفاوتی به روحانیت ما کمک خواهد کرد: از طریق آگاه کردن ما از وضعیت کنونی زندگی خود.

عملکرد برای ما بسیار اهمیت دارد که با افکار، روحيه، احساسات و رفتار خود آگاهانه در ارتباط باشیم. هر روز در زندگی ما، مشکلات جدیدی به وجود میآیند. بهبودی ما مستقیما به تمایل ما در رویارویی با این مشکلات بستگی دارد. تجربه نشان داده است بعضی اعضا، حتی پس از مدتهای طویل پاکی، دوباره دچار لغزش میشوند. دلیل این گونه لغزشها معمولا این است که چنین افرادی در بهبودی خود مسامحه گر و تنبل میشوند و اجازه میدهند رنجشهایشان بیشتر شود و در ضمن از زیر بار اقرار به خطاهای خود شانه خالی میکنند. به تدریج آن رنجشهای کوچک، دروغگوییهای کوچک و کینههای موجه، مبدل به نارضایتیهای عمیق، خود فریبیهای جدی و رنجشهای بسیار جدی تر می گردند. نباید اجازه دهیم این تهدیدات سد راه بهبودی ما شوند، پس میبایست این گونه مشکلات را به محض وقوع برطرف کنیم.
در قدم دهم تمام اصول و اعمالی را که در قدمهای قبلی فراگرفتهایم، به طور کامل و مداوم در زندگی به کار می گیریم. روز را با تجدید تصمیم خود درباره زندگی بر اساس خواست و مشیت نیروی برتر شروع می کنیم و این تجدید میثاق مسائل روحانی را در صدر افکار ما قرار میدهد. حتی با این حال، مرتکب اشتباهاتی خواهیم شد که اکنون برای ما کاملا شناخته شده هستند. اکنون می توانیم تقریبأ هر خطایی را از طریق نواقص شخصیتی قدم ششم شناسایی کنیم، سپس با فروتنی، از خداوند – بدان گونه که او را درک میکنیم – استدعا می کنیم نواقص اخلاقی ما را برطرف کند. این درخواست، همان اهمیتی را دارد که در قدم هفتم داشت!
در قدم دهم این گونه اقدامات را به شکل منظم انجام میدهیم. هر روز ترازنامه خود را در نظر می گیریم و به موقعیتهایی که اصول روحانی را رعایت نکرده ایم، توجه می کنیم. آنگاه سعی میکنیم دوباره بر اساس این اصول عمل کنیم. مثلاً اگر متوجه شدیم مایلیم از روی اجبار و بدون عاقبت بینی رفتار کنیم، بلافاصله بر اصول روحانی تمرکز می کنیم و بر طبق این موازین در مسیر بهبودی خود به جلو پیش برویم.
با اینکه عادت دادن خود به انجام مرتب این قدم در ابتدا احتمالا مشکل خواهد بود، ولی باید پشتکار داشته باشیم. می توانیم طی روز زمان معینی را به بررسی ارزشهای خود اختصاص دهیم، ولی هدف نهایی ما این است که رفته رفته بتوانیم در تمام مدت روز اعمال خود را زیر نظر داشته باشیم. هر لحظه سعی می کنیم از اعمال خودمان آگاهی بیشتری داشته باشیم. باید برای کار کرد این قدم انضباط داشته باشیم و اگر این انظباط را مدتی رعایت کنیم، قدم دهم همچون نفس کشیدن به یک عادت تبدیل خواهد شد.
منظور این نیست به خود سخت بگیریم و با سماجت در پی یافتن انگیزهها و مشکلاتی باشیم که در واقع شاید وجود خارجی هم نداشته باشند؛ بلکه تنها لازم است به ندای وجدان خود گوش فرا دهیم و توجه کنیم به ما چه می گوید. زمانی که احساس ناراحتی می کنیم گوشه ای از کار ما اشکال دارد، باید بدان توجه کنیم. اگر مدتی است احساس گناه و عصبانیت می کنیم، میتوانیم با آن مقابله کنیم. از این پس وقتی مسئله ای ما را آزار می دهد، آن را درک می کنیم و اگر هم فوراً متوجه نشویم، معمولاً چندان طول نخواهد کشید. به محض آنکه احساس ناراحتی میکنیم، سعی می کنیم عامل این ناراحتی را پیدا کنیم و هر چه سریع تر در مورد آن کاری انجام دهیم.
با اینکه سعی می کنیم در تمام طول روز آگاه باشیم، ولی حالت دیگری نیز به آگاهی ما کمک میکند. میتوانیم در پایان هر روز بنشینیم و خیلی آرام بیندیشیم در طی آن روز چه اتفاقاتی پیش آمده و چه عکس العملهایی در مقابل انها نشان دادهایم. گاهی راهنما به ما پیشنهاد

۹۸
عملکرد می کند قدم دهم خود را بنویسیم. می توانیم از اطلاعاتی که در یکی از جزوههای NA به نام زندگی به روال برنامه وجود دارد، استفاده کنیم. در این قدم نیز همان گونه سؤالاتی را از خود می پرسیم که در قدم چهارم پرسیدیم. اما در اینجا تأكيد ما بر روی امروز است. به رفتار کنونی خود نگاه می کنیم و از خود می پرسیم آیا به ارزشهای خود احترام می گذاریم؟ آیا امروز صداقت داشته ایم؟ آیا احترام و عزت نفس خود را در روابط خود با دیگران مورد ملاحظه قراردادهایم؟ آیا در حال پیشرفت هستیم یا در حال پس گرایی به الگوهای رفتاری سابق خود؟ در واقع، تصویری کلی از وقایع روزمره خود در ذهن مجسم میکنیم.
برای ارزیابی وقایع یکی از روزهای زندگی و یا حتی تمام روزهای زندگی خود لازم است از فروتنی که در قدمهای قبلی به دست آوردهایم، مدد بجوییم. مسائل بسیاری درباره خود فرا گرفته ایم: در گذشته چگونه با زندگی روبرو میشدیم؟ اکنون چگونه میخواهیم با زندگی روبرو شویم؟ واقعیت این است که اقرار فروتنانه و بررسی منصفانه نقشی که در زندگی خود ایفاء کرده ایم، محتاج به بهره گیری از بینشی والا و خودآگاهی پیشرفته است.
ممکن است در تشخیص اینکه کجا اشتباه کردهایم با مشکل روبرو شویم، چرا که اغلب عادت کردهایم حق را با خود بدانیم. مثلا در مقطعی از بهبودی، به جلسه اداری یک گروه میرویم و کاملا مطمئنیم گروه چه کار باید کند. تمام جوانب امر را سنجیدهایم و با تأکید بسیار، عقاید خود را در جلسه ابراز میداریم. آن قدر از صحت عقاید خود مطمئن هستیم که دیگر خود پسندی و غرور را در خود نمیبینیم. چشمان ما بسته است و نمیبینیم چگونه با احترام نگذاشتن به عقاید دیگران به آنها و خود آزار میرسانیم.

۹۹
قدم دهم اغلب اوقات، رفتار ما با ارزشهای ما در تضاد است. با این همه، انتظار داریم بقیه بر طبق معیارهای ما زندگی کنند. مثلا اگر بشنویم بقیه در حال غیبت کردن از شخصی هستند، دلخور میشویم و خود را کنار می کشیم. بعد از این جریان برای مدتی احساس میکنیم از دیگران صالح تر و منزه تر هستیم، تا آنکه چندی بعد متوجه میشویم خود ما نیز دقیقا مشغول همان نوع غیبت کردن شده ایم. موقعیتهای دیگری پیش می آید که احتمال دارد به شدت از دیگران انتقاد کنیم. مثلا از مردم انتظارات زیادی داشته باشیم، اما وقتی نوبت خود ما می رسد، انواع عذر و بهانهها را می آوریم تا دیگران را توجیه کنیم آن معیارها در مورد ما لازم نیست. اگر احساس کنیم دچار این قبیل دوگانگیها و تردیدهای اخلاقی شده ایم، می توانیم از اصول قدم دهم برای حل مشکل خود استفاده کنیم.
در مواقعی از زندگی متوجه میشویم در موقعیتی قرار گرفته ایم که ظاهرا با ارزشها و باورهای شخصی ما مغایرت دارند. به عنوان مثال، اگر اخیرا در شرکتی استخدام شده ایم که کارفرما از ما انتظار دارد فعالیتهای تجاری غیر قانونی انجام دهیم، در چنین موقعیتهایی ممکن است احساس سردرگمی کنیم و ندانیم چه کاری باید انجام دهیم. تصمیم گیری در این شرایط برای اغلب ما مشکل خواهد بود. ممکن است وسوسه شویم یک تصمیم عجولانه بگیریم یا اینکه انتظار داشته باشیم راهنما برای ما یک راه حل ساده پیدا کند. اما دریافتهایم هیچ کس نمی تواند مشکل ما را حل کند. درست است که راهنما می تواند ما را راهنمایی کند، ولی در نهایت خود ما هستیم که باید با به کار گرفتن اصول برنامه، تصمیم خود را بگیریم و باز هم خود ما هستیم که باید جوابگوی وجدان خود باشیم. اگر بخواهیم وجدانی آسوده داشته باشیم، باید تصمیم بگیریم چه چیزهایی از لحاظ اخلاقی برای ما قابل قبول هستند و چه چیزهایی قابل قبول نیستند.

۱۰۰
عملکرد تشخیص اینکه چه زمان در اشتباه هستیم، کار آسانی نیست، على الخصوص مواقعی که درست در وسط مخمصهای گیر افتادهایم. معمولا وقتی عصبانی هستیم، نمی توانیم با صداقت در مورد خود تصمیم بگیریم. فقط خواستهها و احتیاجات مقطعی و فوری خود را میبینیم. در چنین مواقعی راهنما احتمالا به ما پیشنهاد می کند از آن بخش خاص زندگی خود ترازنامه ای تهیه کنیم تا بتوانیم نقش خود را که در آن بخش پیدا کنیم. اگر دوستان انجمن متوجه شوند بر مبنای یک نقص شخصیتی رفتار می کنیم، احتمالا آنها هم پیشنهاد خواهند کرد با راهنمامشورت کنیم. روشن بینی درباره آنچه راهنما و دوستان NA به ما پیشنهاد می کنند، گوش دادن به آنچه وجدان ما می گوید و صرف مدتی وقت با خداوند خود در آرامش، همه و همه دیدگاه و برداشت ما را روشن تر و گسترده تر می کنند. |
هر زمان از اشتباه خود آگاه شدیم – تفاوتی نمی کند پنج دقیقه، پنج ساعت یا پنج روز بعد از ماجرا باشد – باید هر چه زودتر به خطای خود اقرار کنیم و هر صدمهای را که زده ایم، جبران کنیم. در اینجا نیز دقيقة مانند قدم نهم متوجه میشویم فرآیند اقرار به خطاها و عوض کردن نوع رفتارمان، آزادی شگرفی برای ما به ارمغان خواهد آورد.
باید به همان اندازه که در زمان جبران خسارت در قدم نهم محتاط بودیم، در اینجا نیز وقتی به جبران مسائل جاری خود میپردازیم، احتیاط کنیم. برای مثال، اگر متوجه شدیم در جلسهای با سکوت کردن و قضاوت ذهنی در مورد سخنان فردی دیگر، مرتکب عمل اشتباهی شدهایم، مسلما لازم نیست به آن شخص رجوع کنیم و به او بگوییم دربارهاش چه فکری می کردیم. در عوض، می توانیم از این پس صبر و تحمل بیشتری داشته باشیم.

۱۰۱
قدم دهم باید به خاطر بسپاریم قدم دهم، جد و جهدی یک طرفه و اقدامی برای اعلام خطاهایمان نیست. باید در مقابل هر گونه تمایل به انجام افراطی این قدم مقاومت کنیم و دائما در پی یافتن نواقص شخصیتی خود نباشیم. هدف از کارکرد قدم دهم این است که تمایل داشته باشیم به افکار، رفتار و ارزشهای خود توجه کنیم و از آنها آگاهی پیدا کنیم و سپس به مواردی که باید تغییر دهیم، توجه کنیم. باید درک کنیم در اغلب اوقات انگیزههای ما خوب هستند و کارهای درستی انجام میدهیم. نواقص و نکات مثبت شخصیتی ما یکدیگر را حذف نمی کنند و مسلما در امور روزمره خود هم نکات مثبت و هم نکات منفی شخصیتی از خود بروز داده ایم.
با کارکرد این قدم، هدفهایی مییابیم که اغلب در راستای بهبودی هستند. وقتی می بینیم در بخش خاصی از زندگی خود از پیشروی هراس به خود راه داده ایم، می توانیم مقداری ریسک کنیم و از نیروی برتر خود شجاعت لازم برای انجام این کار را بخواهیم. وقتی می بینیم خودخواه بودهایم، در عوض سعی می کنیم در آینده از خود سخاوت بیشتری نشان دهیم. وقتی متوجه می شویم در زمینه خاصی از زندگی عقب افتادهایم، دیگر لازم نیست از خوف عدم موفقیت و بیم از آینده اعصاب خود را درهم بریزیم. در عوض، می توانیم از اینکه خودشناسی پیدا کرده ایم، شکر گزار باشیم و به آینده امیدوار باشیم. می دانیم که با اجرای برنامه بهبودی کمبودها و نواقص ما تغییر خواهد کرد و رشد خواهیم کرد.
در نتیجه کار کرد قدم دهم موفق خواهیم شد خود را به طور واقع بینانه تری بشناسیم. بسیاری از ما، از آزادی و رهایی خود از قید انتظارات غیر واقعی که در نتیجه اقرار به خطاهای خود به دست آوردهایم، سخن می گوییم. سابقا احساسات ما همچون پاندول ساعت دائمأ ازیک نهایت به نهایت دیگر تغییر پیدا می کرد، یعنی با احساس می کردیم

۱۰۲
عملکرد وضعیت ما از همه بهتر است و یا احساس بی ارزش بودن می کردیم. اما اکنون تعادلی پیدا کرده ایم که باعث میشود برای خود ارزش بیشتری قائل شویم. مدتهاست نکات مثبت خود را نادیده گرفتهایم، اما کارکرد قدم دهم ما را دوباره متوجه ارزشهای خود می کند و امیدواری ما نسبت به زندگی امروز و آینده به نهایت افزایش مییابد. اکنون ما خود را همان گونه که واقعا هستیم، میبینیم. صفات خوب خود را همراه با نواقص خود پذیرا میشویم و میدانیم با کمک نیرویی برتر، تغییر یافتن برای ما امکان پذیر است. به انسانی تبدیل می شویم که میبایست باشیم: انسانی با مشخصات کامل یک انسان.
تمام ما به ابراز محبت و توجه دیگران احتیاج داریم، ولی این مسئله بدین معنا نیست که برای آنچه تنها در درون خود ما یافت میشود، به دیگران وابسته شویم. می توانیم به انتظارات غیر منطقی خود از دیگران خاتمه دهیم و در عوض، در روابط خود بیشتر از خود مایه بگذاریم. روابط خصوصی، دوستیها و برخوردهای ما با اعضای خانواده، همکاران و حتی آشنایان دستخوش تغییراتی عمیق شدهاند. اکنون به میل خود از همنشینی با دیگران لذت می بریم، چرا که اکنون تنها به خود فکر نمی کنیم. بالاخره در می یابیم تمام ترفندهایی که برای دور نگاه داشتن مردم از خود اختراع کرده بودیم، غیر ضروری هستند و در اغلب اوقات دلیل اصلی مشکلات ما در روابط ما بوده اند.
سالم تر شدن روابط ما نشان میدهد کیفیت زندگی ما به نوع قابل توجهی بهتر شده است. این تغییرات با اینکه ظاهرا به چشم نمی آیند و نامحسوس هستند، ولی معرف تغییرات عمیقی هستند که در درون ما به وقوع پیوسته است. دیدگاه ما نسبت به زندگی کاملا تغییر یافته است. در مقایسه با ارزشهای روحانی که امروز برای ما عزیز هستند، مسائلی مثل “شیک به نظر آمدن” یا مال اندوزی کم اهمیت شده اند. با شناخت ارزشها

۱۰۳
قدم دهم در قدم دهم، دریافتهایم که باید برای بهبودی و رابطه خود با خداوند، بیشتر از هر چیز دیگری ارزش قائل شویم.
اغتشاش درونی که سالها ما را رنج میداد، کاهش مییابد و دوران آرامش حقیقی ما طویل تر میشود. در طول این مدت، حضور خداوند را در زندگی خود احساس می کنیم. به گونهای ملموس از وجود او در کنار خود آگاه میشویم و برای یافتن راههایی برای حفظ و بهبودی رابطه خود با او آماده هستیم. از آنجا که در زندگی خود به دنبال هدف و جهت هستیم، قدم یازدهم را آغاز می کنیم.
چگونگی عملکرد